Konuya Giriş Ve Sözleşme Takibinin Taraflar Açısından Önemi
Her geçen yıl daha da genişleyen ekonomik bir sistem halini alan futbol sektöründe gişe gelirlerinden sponsor anlaşmalarına varıncaya dek onlarca farklı kalemde yaratılan parasal bir döngü söz konusu. Ancak bu sektörün temel dinamiği elbette başrolde bulunan futbolcularla kulüpler arasında imzalanan ücret ve sair alacaklara ilişkin sözleşmeler ile bu sözleşmelerden doğan haklar. Sözleşmelerin imza aşamasından önce sağlıklı bir müzakere süreci yönetilmesi, hem futbolcuların gelecekte doğacak haklarının güvence altına alınması, hem de sözleşme hükümlerinin ihlal edilmesi durumunda kulüplerin yaptırıma uğramasının önüne geçilmesi adına her iki taraf için de büyük önem taşımaktadır. Nitekim sözleşmeden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde emeklerinin karşılığını alamayan futbolcu hikayeleri ve uğradığı yaptırım sebebiyle çöküşe geçen kulüp haberleri on milyarlarca dolar büyüklüğündeki bu dev sektörde rastlanılan vakalardır.
Profesyonel Futbolcu Sözleşmelerinin Hukuki Niteliği
Profesyonel futbolcu (ücret)sözleşmesi; futbolcu ile kulüp arasında imzalanan, futbolcunun iş görme, kulübün ise bunun karşılığında kararlaştırılan ücreti ödeme edimini üstlendiği tam iki tarafa borç yükleyen bir hizmet sözleşmesidir. Ancak Borçlar Kanunu’nun 393. maddesinde tanımlanan hizmet sözleşmesine uyum sağlayan futbolcu sözleşmeleri, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 4. maddesinde sayılan istisnalardan biri olması sebebiyle İş Sözleşmesi değildir. İş sözleşmesi olmaması sebebiyle profesyonel futbolcu sözleşmelerden doğacak alacak haklarından, ihtilaf halinde görevli mahkemenin belirlenmesine kadar birçok konuda gözetilecek farklılıklar söz konusudur.
Sözleşme İle Taraflara Yüklenen Edimlerin Kapsamı
Kulüp tarafından futbolcuya karşı üstlenilen edim, genellikle ücret(maç başı ücret, garanti ücret, peşinat, dönemsel[aylık veya yıllık] ücret vs) ve prim adı altında yapılacak ödemelerden ibarettir. Ancak bazı özel durumlarda barınma için ev ile ulaşım için araç tahsisi, çocukların eğitimi için okul masraflarının üstlenilmesi gibi ek edimler kararlaştırılabilmektedir. Sayılan bu hususlar sözleşme serbestisi gereğince taraflar arasında müzakere edilerek imza altına alınması ve bağlayıcılık ifade etmesi mümkündür. Futbolcu tarafından kulübe karşı üstlenilen edim ise her hizmet ilişkisinde olduğu gibi iş görmedir, bu iş de doğal olarak futbol oynamaktır. Ancak futbol oynama ediminin sadece sahaya çıkmaktan ibaret kalmayacağı; kulübün belirleyeceği mesafelerde kamplara katılmasının, bu amaçla seyahat etmesinin, takım hiyerarşisi içinde futbolcunun üstünde bulunan teknik sorumluların emir ve talimatlarıyla bağlı kalmasının ve benzeri durumların da sözleşmenin ruhundan kaynaklanan yan edimler olduğu açıktır. Futbolcunun performansı için gerekliliği tartışmasız olan sağlık durumuna ve özel hayatına dikkat etmesi yine yan edimler arasında yer almakla birlikte, kulüp tarafından bu konularda futbolcudan somut güvence talep edilebilir ve bu hususlar yine sözleşme serbestisi gereğince imza altına alınabilir. Karşılıklı olarak üstlenilen bu edimlerin yerine getirilmemesi halinde taraflar açısında Borçlar Kanunu’nun genel hükümleri çerçevesinde sözleşmenin feshi ve fesih sebebiyle doğacak hakların talep edilmesi söz konusu olabilecektir. Uygulamada sözleşmelerin en, ödeme yükümlülüğünü yerine getirmeyen kulüplere karşı futbolcular tarafından feshedildiği görülmektedir ancak yaygın kanının aksine haklı nedenle feshi hakkı sadece futbolculara tanınmış değildir. Haklı nedenle fesih için diğer tarafın sözleşmede kararlaştırılan edimleri ya da dürüstlük kuralı gereğince kabul edilen yan edilmleri yerine getirmemesi yeterlidir, yerine getirilmeyen edimde karşı tarafın temerrüde düşürülmesi amacıyla ihtar keşide edilmesi ise ispat hukuku açısından önem arz edecek, fesih sonrası talep edilecek hak ve alacaklar için dayanak imkanı sunacaktır.
Profesyonel Futbolcu Sözleşmelerinden Doğan Anlaşmazlıkların Çözümü
TFF Bünyesinde faaliyet gösteren Uyuşmazlık Çözüm Kurulu; futbolcular ile kulüpler arasında var olan uyuşmazlıkların ihtisas sahibi bir kurul tarafından incelenmesi, mahkemelerdeki ağır iş yükünden etkilenmemesi ve hızlı şekilde çözüme kavuşması için kurulmuş ve münhasıran görevli kılınmıştır. Ancak ilgili düzenlemenin yapıldığı 5894 Sayılı Kanun’un 5. maddesinin 2. fıkrasın, Anayasa Mahkemesi’nin 18.01.2018 tarih ve 2018/7 K sayılı kararıyla iptal edilmiş ve Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nun bahsi geçen anlaşmazlıklarda zorunlu ve münhasır yetkili yargı organı olması yasal dayanaktan yoksun hale gelmiştir. İptal sonrası futbolcularla kulüpler arasında var olan anlaşmazlıkların Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nca incelenebilmesi için sözleşmede mutlaka tahkim anlaşmasına yer verilmek zorundadır, aksi halde uyuşmazlığın çözümü için genel mahkemelere başvurmak dışında hukuki bir yol kalmayacaktır.
Profesyonel Futbolcu Sözleşmelerinden Doğan Anlaşmazlıklarda Hak Arama Yöntemi
Profesyonel futbolcu sözleşmelerinin Borçlar Kanunu’na göre hizmet ilişkisini doğurduğunu ancak 4857 sayılı Kanun’un 4. maddesinde sayılan istisnalardan biri olması sebebiyle İş Sözleşmesi olarak nitelendirilmediğine makalemizin giriş kısmında değinilmiştir. Bunun en önemli sonuçlarından biri sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlıkların İş Mahkemeleri’nce değil, Asliye Ticaret Mahkemeleri’nce giderilecek oluşudur. Davanın neticelenmesinin ardından kararın icrası için ilamlı takip yoluyla kulübe(veya futbolcuya) karşı cebri icraya girişilebilecektir. Sözleşmeye dayanarak doğrudan ilamsız icra takibi yapılması ve itirazın gelmemesi halinde kesinleşecek icra takibiyle aynı sonuca gidilmesi de mümkündür. Borca itiraz edilmesinde ise elde olan belgelere dayanarak itirazın iptali ya da kaldırılması yoluna gidilecektir. Futbolcular adına bir diğer hak arama yöntemi kulüplerin TFF tarafından idari yaptırıma tabi tutulması başvurusudur. Mahkeme kararıyla veya ilam niteliğinde başka bir belgeyle ispat olunan alacağın, futbolcu tarafından TFF’ye başvurulması halinde halk arasında ‘transfer yasağı’ veya ‘tahta kapatma’ olarak bilinen yaptırımlar kulüplere uygulanabilecektir. Ancak bu hususta önem arz eden, idari yaptırım yoluna gidebilmek için futbolcunun ilgili alacaktan ötürü borçlu kulübe karşı icra takibi başlatmamış olmasının şart oluşudur
Sıkça Sorulan Sorular
Soru: Profesyonel futbolcuyum ve kulübüm tarafından çok sık para cezası alıyorum. Bu durum hukuki midir?
Cevap: Her kurum gibi futbol kulüplerinin de iç işleyişlerini düzenleyen disiplin kuralları vardır, bu kuralların yazılı hale getirilmesi ve futbolculara bildirilmesi halinde uyum sağlanacağı kabul edilir. Disiplin kuralının ihlal edilmesi halinde kulüp tarafından verilen ceza 15 gün içinde futbolcuya ve aynı zamanda TFF’ye bildirilir, bu sürenin aşılması halinde verilen ceza usuli eksiklikten ötürü geçerliliğini yitirir. Verilen cezanın ilgili disiplin talimatnamesini ihlal etmediği, art niyet taşıdığı veya olması gereken sınırın üstünde tayin edildiği gibi itirazların yapılması mümkündür, bu durumda genel yetkili mahkemelere veya sözleşmede kararlaştırılışsa TFF Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’na başvurulabilir.
Soru: Aylardır kulübümden ödemelerimi tahsil edemiyorum. Ne yapmalıyım?
Cevap: Sadece alacaklarınızın ödenmesi için hukuki yollara başvurabileceğiniz gibi ödeme yapılmaması haklı sebebine dayanarak sözleşmenizi feshetmeniz de mümkündür. Ödemeler için sözleşmede belirtilen bir vade varsa ihtarname gönderme zorunluluğunuz yoktur ancak fesih iradenizin kulübe ulaşması için noter kanalıyla ihtarname keşide etmelisiniz.
Soru: Kulüp yönetimi olarak antrenmanlara sürekli geç gelen futbolcuya karşı ne yapabiliriz?
Cevap: Antrenmanlara zamanında katılmak futbolcunun üstlendiği edimler arasında yer almaktadır. Geç katılan ya da katılmayan futbolcuya karşı disiplin talimatına göre işlem yaparak para cezası verebilirsiniz, durumun devam etmesi ve tarafınızca katlanılamaz hale gelmesi halinde noter kanalıyla keşide edeceğiniz ihtarname ile sözleşmesini fesih yoluna gidebilirsiniz.
Soru: Başka bir kulüpten yüksek maaşlı teklif aldım ancak kulübümle devam eden sözleşmem var, ne yapabilirim?
Cevap: Sözleşmeniz devam ederken bir başka kulüple anlaşmanız mümkün değildir, ancak sözleşmenizin son yılına girmişseniz ve kulübünüzle sözleşme yenileme görüşmelerine başlamamışsanız, sözleşmenizin son 6 ayında bir başka kulüple ön sözleşme imzalayabilirsiniz. Bunun dışında kulübünüzün serbest bırakması ihtimali dışında bir başka kulüple sözleşme imzalamanız hukuken geçersiz olduğu gibi ilgili kurullara şikayet edilmeniz halinde idari yaptırıma maruz kalmanız söz konusu olabilir.